Văn hóa doanh nhân đồng hành cùng cộng đồng

Không ngừng vận hành cùng xã hội cũng là điều kiện cần để người ấy làm ra của cải vật chất cho xã hội. Người như vậy được gọi là doanh nhân.

Trên tinh thần này, thử nhìn lại chung quanh môi trường sản xuất (kinh doanh), nếu chủ điều hành sản xuất (kinh doanh) cùng cộng sự không quan tâm đến nghĩa vụ, trách nhiệm liên quan đến sản phẩm làm ra (hoặc kinh doanh) và đời sống cộng đồng có liên quan thì điều gì sẽ xảy ra? Chắc chắn doanh nghiệp ấy sẽ đơn độc và không thành công vì thiếu hoạt động tương tác.

Những hoạt động tương tác (PR để tìm chỗ đứng cho sản phẩm trên thị trường, đẩy mạnh hoạt động nâng cao trình độ tay nghề công nhân, chung tay cùng cộng đồng xây dựng những công trình phúc lợi...) sẽ làm sáng danh doanh nghiệp hơn, khiến doanh nghiệp thành công hơn. Trong đó, doanh nhân - người chủ doanh nghiệp, người điều hành doanh nghiệp đóng vai trò quyết định.

Có một thời người ta tách văn hóa doanh nghiệp và văn hóa doanh nhân ra làm hai vấn đề khác nhau. Nhưng sẽ thật khập khiễng, thật khó để tìm được một ông chủ giỏi giang, tươm tất trong một doanh nghiệp có vấn đề.

Ngược lại, một doanh nghiệp làm ăn đàng hoàng, có uy tín trên thương trường cũng không thể nào chấp nhận một doanh chủ, một người điều hành kém về trình độ sản xuất (kinh doanh) lẫn trình độ văn hoá. Cho nên, có thể nói rằng, văn hoá doanh nghiệp và văn hoá doanh nhân là một, là điều không thể khác.

Theo dòng chảy thị trường ngày càng quyết liệt, ngày nay, người ta đề cập đến văn hóa doanh nhân nhiều hơn. Có người còn cho rằng “văn hóa doanh nhân” là thuật ngữ mới. Có thể “mới” chỉ phần “vỏ” thôi, theo dân gian nói “bình mới rượu cũ”; song thật ra, cái “đạo làm ăn” luôn đi với “đạo làm người” từ rất lâu rồi.

Vì anh biết làm ăn mà không biết làm người thì sản phẩm làm ra, sản phẩm đang kinh doanh không đời nào được cộng đồng chấp nhận, thế có nghĩa là mất thị phần. Ngược lại, nếu biết làm người mà không biết làm ăn thì tiền bạc, tài sản bỏ ra xây dựng doanh nghiệp đổ sông đổ biển. 

Đề cập đến “văn hóa doanh nhân”, trong lịch sử doanh thương Việt Nam cận đại, không thể không nhắc đến hai ông chủ lớn, đó là chú Hỏa (Hui Bon Hoa) và “ông Trương Văn Bền cùng các con”.

Chú Hỏa xuất thân là người buôn bán ve chai lông vịt (đồng nát), trình độ học vấn không cao. Nhưng bao năm lăn lộn thương trường bằng mồ hôi nước mắt và sự chịu thương chịu khó, ông trở thành một đại thương gia trong tứ đại hào phú (nhất Sỹ nhì Phương tam Xường tứ Hỏa) của đất Sài Gòn - Chợ Lớn đầu thế kỷ XX.

Không tận hưởng cuộc sống giàu có một mình, với phương châm “thu nhập từ cộng đồng phải dùng để phục vụ cộng đồng”, chú Hỏa và gia tộc bỏ tiền xây rất nhiều công trình phúc lợi phục vụ cộng đồng như hàng loạt nhà thuê giá rẻ cho người nghèo đương thời, hàng loạt bệnh viện phục vụ người nghèo (còn lưu giữ và hoạt động đến ngày nay với các tên gọi mới như Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ, Bệnh viện Nguyễn Trãi, Bệnh viện Đa khoa Sài Gòn...). 

Xà bông thơm Cô Ba, thương hiệu đình đám một thời của gia tộc “Trương Văn Bền và các con”, cũng được hiểu là “Trương Văn Bền- người vinh danh thương hiệu xà bông Việt Nam”. Hồi ký ông Bền nêu rõ, thương hiệu “Cô Ba” được ông chọn đặt với lòng ái quốc, trong bối cảnh hàng Việt luôn bị hàng Pháp lấn át lúc bấy giờ; ông muốn làm nên “một cú hích” về hàng Việt Nam để kêu gọi người Việt dùng hàng Việt.

Với chất lượng sản phẩm tuyệt vời, cùng các “chiêu” quảng cáo bằng các bài cải lương và thơ lục bát, chỉ chào hàng một thời gian ngắn, xà bông thơm Cô Ba đã đánh bạt hàng loạt thương hiệu xà bông thơm Pháp thịnh hành bấy giờ.

Trong Thế chiến thứ hai (1945), khi các thương hiệu sản xuất khác bị khủng hoảng đình đốn, xà bông thơm Cô Ba của “Trương Văn Bền và các con” vẫn xuất xưởng đều đều 600 tấn/tháng. Lòng ái quốc của doanh nhân Trương Văn Bền trong việc xây dựng một thương hiệu Việt để đời chính là cái gốc của văn hóa doanh nhân.

Văn hóa doanh nhân quyết định sự thành bại của doanh nghiệp thông qua cái “hàn thử biểu” cộng đồng.

Gần đây, đã có nhiều bài học nhãn tiền về việc làm ô nhiễm môi trường trong sản xuất kinh doanh. Doanh nghiệp bột ngọt Vedan đã một phen khốn đốn vì xả thải ra sông Thị Vải, làm chết cả một dòng sông, ảnh hưởng đến đời sống hàng ngàn hộ dân dọc theo sông Thị Vải. Rồi cũng ra tòa, rồi cũng bồi thường, rồi cũng mất mát. Cái mất mát lớn nhất của Vedan là lòng tin của người tiêu dùng. 

Tiếp theo là Formosa, doanh nghiệp sản xuất thép, xả thải thẳng ra biển làm điêu đứng đời sống người dân ven biển suốt một dải dài từ Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình... Nếu các doanh chủ đứng đầu các doanh nghiệp làm ô nhiễm môi trường này biết nghĩ đến lợi ích cộng đồng trên vùng đất mình đầu tư sản xuất thì đã không xảy ra những sự cố đáng tiếc. Chỉ muốn được phần doanh nghiệp mình mà không nghĩ đến an nguy của người dân trong cộng đồng cũng là một mắc xích quan trọng khi bàn về văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân.

Doanh nhân chèo lái con tàu doanh nghiệp ra biển lớn, ắt không sợ chi nếu hội đủ yêu cầu của cả hai đạo (đạo làm người và đạo làm ăn): đủ năng lực chỉ đạo, điều hành sản xuất (kinh doanh); có khả năng kết nối cộng đồng vào guồng quay của doanh nghiệp để thực hiện kế hoạch sản xuất (kinh doanh) bằng các công việc cụ thể như đào tạo và tuyển dụng lao động tại chỗ, chú ý vấn đề vệ sinh môi trường vì cộng đồng, tận dụng nguồn nguyên liệu (nếu có) tại địa phương để hỗ trợ người địa phương...

Điều quan trọng không thể thiếu là thông qua doanh nghiệp, doanh nhân cần thể hiện trách nhiệm và nghĩa vụ với đời sống cộng đồng (hỗ trợ thực hiện các công trình công ích như trường học, trạm xá, cầu đường...); cùng người dân trong cộng đồng hướng đến tiêu chí sống và làm việc trên tinh thần thượng tôn pháp luật để đảm bảo cuộc sống yên lành, thịnh vượng, văn minh.

Trong thực tế, doanh nhân doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn, rào cản khách quan như hiện nay; nhiều doanh nhân doanh nghiệp đã tự vượt qua chính mình là chính. Với hành trình vượt qua chính mình này, văn hoá doanh nhân đóng vai trò quan trọng trong việc lập lại trật tự các tương quan cần thiết.

Doanh nghiệp - nhà nước - cộng đồng là mắt xích không thể tách rời nhau cho đến khi nào doanh nhân còn cần thể hiện mình là một người tuân thủ luật pháp, biết quan tâm đến các cộng sự và cộng đồng.